Pripremna nastava - razne informacije

                       

1. Roterdam i Konstanca su krajnje tačke plovnog puta koji je dug 3505km i povezuje 12 država Evrope. To je plovni put Dunav-Majna-Rajna.
2. Dunav protiče kroz: Nemačku(Švarcvald), Austriju, Slovačku, Mađarsku, Hrvatsku, Srbiju, Rumuniju, Bugarsku, Moldaviju i Ukrajinu (Crno more).
3. Glavni gradovi na Dunavu su Beograd, Budimpešta (Mađarska), Bratislava (Slovačka) i Beč (Austrija).
4. Konstanca je luka u Rumuniji na Crnom moru. Da li se ona nalazi na ušću Dunava? Pogledaj kartu.
5. Srbija se nalazi u srednjoevropskoj časovnoj zoni. Rotacija Zemlje je obrtanje Zemlje oko svoje zamišljene ose. Dan je vreme koje je potrebno Zemlji da se jedanput obrne oko svoje ose. Dan traja 24 časa i deli se na obdanicu i noć. Posledica rotacije Zemlje je smena obdanice i noći, razlike u vremenu i prividno dnevno kretanje Sunca.           Na Zemlji postoje 24 časovne zone, svaka zauzima prostor od (360:24) 15º geografske dužine.

6. Najduži i najveći lednici u Srbiji su se nalazili na Prokletijama i Šar planini.
7. Za reljef Makedonije se kaže da ima ''šahovsku strukturu reljefa''. Rodopske planine ili Srpsko-makednoska masa u Srbiji ima sličnu strukturu. Rodopske planine se prostiru i u Bugarskoj i Grčkoj.
8. Makedonija je geografska regije koja se prostire na teritoriji Bivše jugoslovenske republike Makedonije (Vardarska Makedonije), Bugarske (Pirinska Makedonija), Grčke (Egejska Makedonija).
9. granit je dubinska magmatska stena, bazalt je površinska magmatska stena, Karpatsko-balkanske planine kračnjaci, dolomiti, crveni peščari.

10. Leskovačka kotlina je prečnika 50 km.

      Grdelička klisru je dugačka 30 km i duboka 550 m.

      Stalaćka klisru je duga 24 km.

      Rugovska klisura je duga 25km duboka 1000m

Kosovska kotlina je na visini od 510-570m., a Metohijska 350- 450m.

Stara planina se pruža lučno u dužinu od 530 km sve do Crnog mora.

Resavska pećina kod Despotovca je prva uređena pećina kod nas i ona je i najposećenija. Pećina Ceremošnja se nalazi na Homoljskim planinama. Kod Majdanpeka se nalazi Rajkova pećina. Zlotske pećine su Hajdučica, Vernjikaca, Mandina, Vodena i Lazareva i nalaze se u kanjonu Lazareve reke.

Vernjikica ima najveću podzemnu dvoranu koja se zove ''Koloseum'' i prečnika je oko 60 m i visine 59m.

Bogovniska pećina kod mesta Bogovine na severnom obodu Crnorečke kotline je najduža pećina u Srbiji sa istraženih više od 6 km kanala.

11. Kopaonik je izdužen u pravcu sever-jug 75 km.  Šar planina je duga oko 80 km široka 15 km
12. Najveća prerast je Velika prerast na reci Prerast kod Majdanpeka visoka je 37m, a duga 26m.

Prerasti ima i na reci Jelašnici kod Niša.

Na reci Vratni kod Negotina ima 3 prerasti i one su najpoznatije: Velika, Mala i Suva. Koja je erozija stvroila prerasti.

13. Najniža  kontinentalna tačka  Srbije na ušću Timoka u Dunav 28 m

      Koji je najviši vrh Srbije, najviši vrh uže Srbije i najviši vrh Vojvodine?

14. 61% Srbije se nalazi na visini od 28 – 500 m, od 500 – 1000 se nalazi 28% Srbije

      Prosečna nadmorska visina Srbije je 473 m

15. Đerdapska klisura je kompozitna što znači da se u njoj smenjuju suženja klisure i proširenja kotline. Prva klisura u Đerdapu je Golubačka, posle nje dolazi proširenje Ljupkovska kotlina, sledeća je klisura Gospođin vir, pa Donjomilanovačka kotlina, nakon toga dolazimo u Veliki i Mali kazan gde je Dunav najuži 150 m, nizvodno se Dunav širi u Oršavskoj kotlini i na kraju Sipska klisura je poslednje suženje u Đerdapu.

      Dakle: Golubačka klisura, Ljupkovska kotlina, klisura Gsopođin vir, Donjomilanovačka kotlina, klisura Veliki i Mali kazan, Oršavska kotlina i Sipska klisura.

16. Eolski oblici reljefa u Vojvodini su lesne zaravni i peščara.
17. Paleovulkanski oblici reljefa u Srbiji su Oblik i Grot u Srpsko-makedonskoj masi, Ostrovica kod Rudnika, Zvečan kod Kosovske Mitrovica, i Tilva Mika i Tilva Njagra kod Bora u Karpatsko-balkanskim planinama.
18. Ovčarko-kablarsku na Zapadnoj Moravi, Rugovsku na Pećkoj Bistrici, Kačaničku na Lepencu, Grdeličak i Stalaćka na Južnoj Moravi i Bagrdansku na Velikoj Moravi, Sićevačka na Nišavi i Đerdapska na Dunavu.
19. Povija je sniženi deo razvođa između dva sliva. Najpoznatija povija kod nas je Kumanovsko-preševska povija (pogledaj na karti). Od Preševa u Srbiji Koridor X vodi preko najnižeg dela planine, povije, i vodi do Kumanova i dalje za Grčku.
20. Kanjon Lazareve reke je najuži u Srbiji. U najužem delu je širok 7m.
21. Klisura duboka rečna dolina strmih strana čiji je nagib od 45-60°
22. Stig je oblast uz dolji tok reke Mlave, a Braničevo uz donji tok reke Pek.

Revolucija Zemlje

REVOLUCIJA ZEMLJE

- okretanje Zemlje oko Sunca, traje jednu godinu.
Godina je vremenski period za koji Zemlja napravi pun krug oko Sunca, jedine zvezde u Sunčevom sistemu koja je od Zemlje udaljena u proseku 150 mil. km.

Posledice revolucija Zemlje i nagnutosti zemljine ose su:

1. Smena godišnjih doba,

2. Nejednako trajanje obdanice i noći tokom godine,

3. Različito zagrevanje površine Zemlje - toplotni pojasevi

Žarki toplotni pojas se prostire između Severnoj i Južnog povratnika.

Severni umereni toplotni pojas se prostire između Severnog povratnika i Severnog polarnika.

Južni umereni toplotni pojas se prostire između Južnog povratnika i Južnog polarnika.

Severni hladni toplotni pojas se prostire severno od Severnoj polarnika.

Južni hladni toplotni pojas se prostire južno od Južnog polarnika.

Polarnici se nalaze na 66,5º ili 66º33´

Povratnici se nalaze na 23,5º ili 23º27´

 

21.3. proletnja ravnodnevica (obdanica i noć traju po 12 sati)

-          sunčevi zraci padaju pod pravim uglom na ekvator.

-          ravnomerno je osvetljena i zagrejana severna i južna polulopta.

-          počinje proleće na severnoj polulopti, a jesen na južnoj.

21.6. letnjna dugodnevica (najduža obdanica na severnoj polulopti, najkraća noć)

-          sunčevi zraci padaju pod pravim uglom na severni povratnik.

-          više je osvetljena i zagrejana severna polulopta.

-          počinje leto na severnoj polulopti, a zima na južnoj.

23.9. jesenja ravnodnevica (obdanica i noć traju po 12 sati)

-          sunčevi zraci padaju pod pravim uglom na ekvator.

-          ravnomerno je osvetljena i zagrejana severna i južna polulopta.

-          počinje jesen na severnoj polulopti, a proleće na južnoj.

22.12. zimska kratkodnevica (obdanica je najkraća na severnoj polulopti a noć najduža)

-          sunčevi zraci padaju pod pravim uglom na južni povratnik.

-          više je osvetljena i zagrejana južna polulopta.

-          počinje zima na severnoj polulopti, a leto na južnoj.

Hidrosfera - osnova

HIDROSFERA – VODE NA ZEMLJI

1. Okeani – Tihi ili Pacifik, Atlantski ili Atlantik, Indijski i Severni ledeni (Međunarodna hidrografska organizacija je 2000. godine izdvojila i Južni okean koji je ograničen 60ºS, tj. nalazi se južnije od navedenog uporednika ili paralele)

-          pogledaj u atlasu između kojih se kontinenata nalazi svaki pojedini okean?

-          koji ga kontinenti ograničavaju na pojedinim stranama sveta?

2. Oblici razuđenosti obale su: moreuzi, zalivi, poluostrva i ostrva.

-          pronađi u atlasu veće moreuze, zalive, poluostrva i ostrva.

3. Fjordovi su uski zalivi strmih i visokih strana koji duboko zalaze u kopno. Nastali su potapanjem ledničkih dolina – valova. Norvešku još nazivaju i ‘’zemlja fjordova’’.
4. Svetsko more ili svetski okean čini jedinstvena vodena površina na Zemlji koja se sastoji od okeana i mora.
5. 70% površine Zemlje otpada na vodene površine.

-          površina Zemlje je oko 510 mil. km²; vodene površine se porstiru na 361 mil. km², a kopno zahvata 149 mil. km².

6. Svojstva morske vode su slanost, temperatura i providnost. Po tim se odlikama razlikuje voda svetskog mora.
7. Voda svetskog mora je u stalnom kretanju. Postoje tri vida kretanja morske vode: talasi, morske struje i plima i oseka.

-          talasi nastaju pre svega pod uticajem vetrova, ali i podmorskih zemljotresa i vulkanskih erupcija (cunami)

-          morske struje se kreću pod uticajem stalnih vetrova (stalni vetrovi su pasati i zapadni vetrovi); Tople morske sture se kreću od ekvatora prema polovima, a hladne od polova prema ekvatoru);

-          plima i oseka nastaje pod uticajme privlačne sile Sunca i Meseca. (Sunce je jedina zvezda u Sunčevom sistemu i oko Sunca se okreću sve planete (8). Mesec je zemljin prirodni satelit ( Merkur i Venera nemaju satelite).

8. Vode na Zemlji možemo da podelimo na:

-          slatke i slana;

-          tekuće i stajaće;

-          površinske i podzemne.

9. Isparavanje je prelaženje vode u gasovito stanje.
10. Kondenzacija je prelaženje vode iz gasovitog u tečno stanje.
11. Isparavanje i kondenzacija su procesi kroz koje se odvija kruženje vode u prirodi.
12. Izdan predstavlja sloj podzemne vode koja leži na vododrživom - nepropustljivom sloju.
13. Mesta na kojima podzemna izdanska voda izbija na površinu naziva se izvor.
14. Kod svakog vodotoka (potok, reka) razlikujemo izvor i ušće. Izvor je mesto gde nastaje vodotok, a ušće je mesto gde se reka uliva u drugu reku, jezero, more ili okean.
15. Suva rečna korita u Africi se nazivaju vadi, a u Australiji krikovi. Suva rečna korita u pustinjama su dokaz da je u prošlosti na tom prostoru bila drugačija, vlažnija, klima.
16. Rečni sistem čini glavna reka sa svim svojim pritokama.
17. Rečni sliv je prostor sa kojeg se sve vode slivaju, otiču u jedno jezero more ili okean.
18. Reka Srbije pripadaju slivu Crnog, Jadranskog i Egejskog mora.
19. Rečnu mrežu čine svi vodotoci jedne teritorije.
20. Razvođa su uzvišenja koja razdvajaju slivove.
21. Jezera su veća udubljenja na kopnu ispunjena vodom.
22. Jezera delimo na:

      a) prirodna – tektonska (Velika jezera u Severnoj Americi) i erozivna (lednička ili glacijalna koja u narodu nazivaju ''gorske oči'' (Livadičko na Šar planini koja se nalazi na granici Srbije i Makedonije i čini prirodnu granicu između njih), eolska-Palićko, kraška, rečna-Obedska bara (mrtvaja reke Save))?

      b) veštačka (Đerdapsko na Dunavu koji na tom prostoru čini prirodnu granicu Srbije i Rumunije).

23. Depresija predstavlja deo kopna koji se nalazi ispod morskog nivoa (Mrtvo more).